Falë shpërndarjes ndërkombëtare dhe shikueshmërisë në mbarë botën, Turqia renditet vendi i dytë në botë pas SHBA-ve për shpërndarjen e filmave seriale televizivë — me shikueshmëri të lartë në Rusi, Kinë, Kore dhe Amerikën Latine.
Konsumuesi më i madh është Kili më pas vjen Meksika dhe, Argjentina, e cila paguan më shumë krahasuar me vendet e tjera për të blerë të drejtën e transmetimit.
Që nga viti 2002, rreth 150 telenovela turke janë shitur në më shumë se 100 vende të botës, përfshirë Algjerinë, Marokun, Bullgarinë.
Sipas studiuesve, suksesi ndërkombëtar i këtij lloj televizioni është thjesht një shenjë e formimit të një kulture të re të masës. Ndërsa, prodhuesit turq të filmave shprehen se suksesi i tyre është pjesërisht falë faktit se ato flasin për ndjenjat e njerëzve, për familjen, në ndryshim nga filmat amerikan që kanë për qëllim më shumë zbavitjen.
Këto lloj telenovelash nuk kanë hyrë në botën anglisht folëse. Sipas një prodhuesje turke telenovelash audienca në SHBA dhe në Mbretërinë e Bashkuar nuk i pëlqen filmat me titra, dhe ndoshta sepse këto flasin “për shtetin islamik.”
Ndërkohë, në mars të vitit 2018, kanali më i madh privat në lindjen e mesme MCB vendosi të ndalojë transmetimin e filmave turq. Arsyeja zyrtarisht ende nuk është bërë e ditur, por mendohet që ka lidhje me vendimin e Turqisë për të mbështetur Katarin, pas embargos së vendosur ndaj këtij të fundit nga Arabia Saudite.
Por, pavarësisht mos transmetimit të telenovelave turke në Lindjen e Mesme, tregu më i madh i tyre, qeveria turke shpreson se deri në 2023 të fitojë 1 bilionë dollarë nga shitja e tyre.
Pronari i Agjensisë Global, agjensia më e madhe private turke për shitjen e të drejtave të trasnmetimit shprehet se 500 milionë dollarë është një target më realist për tu arritur duke llogaritur edhe humbjet e tregut të Lindjes së Mesme. Ai parashikon të shpërhapet në Amerikën Latine dhe në Evropën Perëndimore, kryesisht në Itali dhe në Spanjë.
Çfarë janë telenovelat turke
Telenovelat turke — të quajtura në Turqi me emrin “Dizi”, janë një lloj i ri zhanri televiziv, me narrativë, vende dhe muzikë origjinale.
Çdo episod zgjat zakonisht 2 orë ose dhe më gjatë. Çdo telenovele ka një kolonë zanore të vetën origjinale, dhe mund të ketë deri në 50 karaktere. Ato xhirohen në vende historike në Stamboll, dhe përdorin studiot e regjistrimit vetëm kur është e domosdoshme.
Ato trajtojnë që nga përdhunimi në grup, në skemat e marrjes së pushtetit në mbretërinë otomane. Një skenarist turk shprehet se televizionet turke shfaqin “të paktën dy versione të historisë së Hirushes në vit.”
Personazhi kryesor zakonisht është i mirë, vjen nga një klasë socio-ekonomike e ulët, mundësisht vjen nga fshati në qytet, është pjesë e një trekëndëshi dashurie, ose ka marrë një goditje në zemër dhe nuk mund të dashurojë dot më.
Telenovelat turke me famë botërore
Sipas Izzet Pinto, themeluesit të Agjensisë Global, agjensia private turke “numër një në botë për shitjen e të drejtave televizive të filmave turq në tregun botëror”, ngritja e perandorisë së telenovelave filloi me filmin “Një mijë e një netë” të shfaqur në viitn 2006, i cili u rendit filmi më i parë në gati të 80 vendet ku u shpërnda.
Famën e vërtet e arriti telenovela turke “Sulejmani i Madhërishëm”, i cili bazohet në jetën e perandorit të 10-të të Perandorisë Osmane. Telenovela flet për një histori dashurie ndërmjet sulltanit dhe një konkubine me emri Hurrem, me të cilën ai u martua duke thyer traditën. Hurrem është një figurë historike e njohur në Turqi dhe mendohet se ka qënë ukrainase e besimit Ortodoks.
Kur filmi u shfaq për herë të parë në Turqi në vitin 2011 u pa nga një e treta e vendit. Shtypi i huaj e quajti “një Sex and the City të periudhës otomane” dhe e krahasoi me “Game of Throne”, por në jetën e vërtet. Për realizimin e filmit punoi një ekip historianësh dhe një ekip prodhimi prej 130 personash, ku 25 prej tyre punuan vetëm për veshjen.
Kompania prodhuese u përpoq të kontraktonte aktorë hollivudian, madje Demi Moore ishte gati duke nënshkruar kontratën për rolin e një princeshe evropiane, por ndarja nga bashkëshorti e ndaloi të përfundonte nënshkrimin e saj.
Filmi u bë aq popullor në Lindjen e Mesme sa që turizmi arab në Stamboll kapi majat. Madje, ministri turk i Kulturës dhe Turizmit hoqi edhe taksën e transmetimit në disa vende arabe.
Agjensia Global vlerësoi se pa llogaritur shifrat e ndjekësve në Amerikën Latine, telenovela u pa nga më shumë se 500 milionë njerëz në mbarë botën. Ishte e para telenovele turke e transmetuar në Japoni.
Madje, skenaristi i “Sulejmanit të Madhërishëm” u kontraktua nga një institut republikan amerikan për shkrimin e një historie të tipit të telenovelës turke, për tregun amerikan.
Por në Turqi, Erdogani e kundërshtoi shumë fort transmetimin e Sulejmanit të Madhërishëm, duke u shprehur se ai nuk i qendronte besnik historisë dhe duke e konsideruar të rrezikshëm për propagandën e tij.
Ai nuk i dha leje të xhironin në vendet historike si Pallati Topkapi dhe Turkish Airline e hoqi nga transmetimi nëpër avione. Madje edhe përfaqësues të partisë së Erdoganit bënë një peticion në parlament për të ndaluar shfaqjen e tij.
Një telenovelë tjetër e cila u bë e famshëm në mbarë botën fliste për vlerat tradicionale, fliste kundër korrupsionit emocional dhe shpirtëror të botës moderne.
“Cili është gabimi i Fatmagulit”, ngjarjet e të cilit zhvilloheshin rreth një vajze të re, Fatmagulin, e cila ishte përdhunuar nga një bandë dhe betejën e saj për drejtësi. Kjo telenovelë u bë hit i jashtëzakonshëm në Argjentinë dhe në Spanjë ku arriti të kapë miliona teleshikues në çdo episod. Tashmë, Fatmagul-i do të bëhet telenovele edhe në Spanjë, e përshtatur për transmetim në orarin e pasdites. Ky ishte filmi i parë turk ku personazhi kryesor, heroi, ishte një grua.
Ndërsa, telenovela Soz, e cila zhvillohet në një Turqi të kapur nga dhuna dhe të kërcënuar nga sulmet me bombë, është e para telenovele ku shfaqet një grua turke e veshur me hijab. Gjithashtu, ai është i pari film që ka kapur një milionë shikues në youtube.
Dy prodhimet e reja si “Ertugul” dhe “Perandori i Fundit” janë dy telenovela të xhiruara me bekimin e qeverisë turke. Ato janë transmetuar në kanalin shtetëror televiziv.
Madje, telenovela “Perandori i fundit”, e cila përqendrohet në jetën e perandorit të fundit të fuqishëm Abdul Hamid II tregon se si sulltani ndaloi rebelët që donin ta hiqnin nga pushteti me bashkëpunimin e evropianëve.
Sipas kritikëve si pro dhe kundra, sulltani personifikon Erdogani, një njeri krenar, që nuk pati frikë të shtypte rebelet që donin t’i merrnin pushtetin duke bashkëpunuar me perëndimorët, dhe e bazoi pushtetin e tij në besimin paranojak tek shërbimet e inteligjencës.
