Kur temperaturat arrijnë nivele përvëluese dhe një zhytje në det nuk është e mundur, një dush i ftohtë duket si shpëtim. Por, sipas Dr. Adam Taylor, profesor i anatomisë në Universitetin e Lancaster, kjo qasje nuk është aq efektive sa mendojmë për të freskuar trupin. Në një artikull për The Conversation, ai shpjegon pse ndodh kjo, bazuar në mënyrën se si funksionon trupi ynë.
Si freskohet trupi në mënyrë natyrale
Temperatura ideale për funksionimin normal të trupit është rreth 37°C. Kur temperatura e brendshme rritet mbi këtë nivel, truri aktivizon mekanizmat natyralë të ftohjes: dërgon sinjale nervore për të zgjeruar enët e gjakut pranë lëkurës dhe për të stimuluar djersitjen.
Nëse trupi mbetet për një kohë të gjatë në temperatura mbi 39–40°C, mund të dëmtohen organet. Prandaj, trupi përdor disa strategji për të ruajtur ekuilibrin termik:
Rrezatimi i nxehtësisë– rreth 60% e nxehtësisë lëshohet në mjedis përmes valëve termike.
Djersitja– kur mjedisi është më i nxehtë se trupi, djersitja bëhet mekanizmi kryesor për ftohje, duke larguar rreth 22% të nxehtësisë.
Avullimi, konduksioni dhe konveksioni– trupi humbet nxehtësi edhe përmes kontaktit me ajrin, ujin ose sipërfaqe të ftohta.
Për të ndihmuar këtë proces, enët e gjakut pranë sipërfaqes së lëkurës zgjerohen, duke çuar më shumë gjak pranë lëkurës, që është zakonisht më e ftohtë. Gjaku qarkullon për të transferuar nxehtësinë nga brendësia drejt sipërfaqes së trupit.
Dush i ftohtë apo i ngrohtë?
Kur përballeni me një valë të madhe të të nxehtit, mekanizmat natyrorë të trupit shpesh nuk mjaftojnë. Edhe pse një dush i ftohtë duket si shpëtim i menjëhershëm, efektet e tij në realitet mund të jenë të kundërta:
Uji i ftohtë ngushton enët e gjakut pranë lëkurës, duke reduktuar rrjedhjen e gjakut në sipërfaqe dhe duke bllokuar ftohjen natyrale të trupit. Trupi “mashtron veten” se nuk ka nevojë të freskohet më.
Uji shumë i ftohtë nuk pastron mirë lëkurën, pasi nuk largon sebumin dhe papastërtitë siç bën uji i ngrohtë.
Në disa raste, ekspozimi i menjëhershëm ndaj ujit me temperaturë rreth 15°C mund të shkaktojë “shok nga të ftohtit”, një reagim i rrezikshëm që përfshin rritje të menjëhershme të tensionit të gjakut, rrahje të çrregullta të zemrës dhe në raste ekstreme, rrezik për jetën, sidomos tek personat me sëmundje të zemrës.
“Fatmirësisht, këto raste janë të rralla dhe zakonisht nuk ndodhin me një dush të ftohtë në shtëpi, por për të qenë të sigurt, është më mirë të shmangni ekspozimin e befasishëm ndaj ujit të akullt gjatë ditëve shumë të nxehta,” thekson Dr. Taylor.
Nga ana tjetër, as një dush shumë i nxehtë nuk është zgjidhje – uji më i ngrohtë se trupi shton nxehtësinë e brendshme, duke rritur temperaturën trupore.
Cila është zgjidhja më e mirë?
Sipas Dr. Taylor, një dush ose banjë me ujë të vakët (rreth 26–27°C) është zgjidhja më e mirë në ditët me vapë ekstreme. Kjo temperaturë ndihmon gjakun të lëvizë drejt sipërfaqes së trupit për t’u freskuar, pa ngushtuar enët apo aktivizuar reagime mbrojtëse që ruajnë nxehtësinë.
Uji i vakët ndihmon gjithashtu në pastrimin e lëkurës dhe parandalimin e problemeve si puçrrat dhe pikat e zeza, duke hapur butësisht poret.
Nëse ndjeni se kërkoni freski të menjëhershme, mund ta provoni ujin e ftohtë, por duke ulur temperaturën gradualisht, në mënyrë që të mos shokoni sistemin e brendshëm të rregullimit të temperaturës. Kjo metodë ndihmon trupin të përshtatet pa stres dhe shmang efektet negative.
