Njohësi i rrethanave politike në Ballkan, Daniel Serwer, profesor në Universitetin Johns Hopkins ka analizuar draftin e statutit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe.
Sewer në një shkrim të publikuar në peaceware.net thekson të mirat, të këqijat dhe të pashkruarat e draft-statutit të Asociacionit të propozuara nga Bashkimi Evropian.
Të mirat, të këqijat dhe të pashkruarat
Drafti i statutit të propozuar nga Bashkimi Evropian për Asociacionin e Komunave me shumicë serbe në Kosovë tani është gjerësisht i disponueshëm. A është e mirë, apo është e keqe? Përgjigja është sigurisht e ndërlikuar dhe varet jo vetëm nga ajo që është në tekstin e propozuar, por edhe nga ajo që nuk është në të. Pra, këtu është vlerësimi im paraprak:
Të mirat
Teksti e quan Kosovën “Republika e Kosovës”, që për mendimin tim është emërtimi i duhur (në anglisht). Unë dyshoj se kjo “mund të jetë e papranueshme për Serbinë”, por duhet të presim dhe të shohim.
Statuti parasheh shqyrtimin paraprak nga Gjykata Kushtetuese të Kosovës, duke përfshirë çdo ndryshim të statutit, gjë që është esenciale.
Procedurat për themelimin më duken si të arsyeshme dhe përfshijnë një rol për Ministrinë e Administrimit të Pushtetit Lokal të Qeverisë së Kosovës.
Anëtarësimi në Asociacion është vullnetar për komunat me shumicë serbe. Komunitetet joserbe mund të përfaqësohen, edhe pse në një mënyrë të papërcaktuar.
BE-ja do të sigurojë mbikëqyrje për 5 vjet, të rinovueshme për 5 të tjera.
Jo aq të mira
Statuti thotë se qëllimi është që t’u mundësohet serbëve në Kosovë të përfitojnë nga të drejtat tashmë ekzistuese pa shtuar kompetencat ekzekutive përtej atyre ekzistuese në komuna. Kjo nuk është mirë, pasi pranon mundësinë e kompetencave ekzekutive në fushat e përgjegjësisë komunale tashmë ekzistuese.
Ai i lejon qeverisë serbe të ofrojë mbështetje financiare pa kërkuar që ajo të rrjedhë përmes Qeverisë së Kosovës, e cila ka vetëm fuqi audituese. Parashikon gjithashtu importe pa taksa dhe pa taksa për Asociacionin, e cila është një boshllëk gjigant.
Asociacioni mund të miratojë rregullore, vendime, deklarata, rregulla dhe udhëzime. Kjo dispozitë parashikon qartë kompetencat ekzekutive.
Qeveria serbe përmes Asociacionit mund të ofrojë shërbime shëndetësore dhe arsimore. Kjo në thelb e bën të përhershme marrëveshjen aktuale, e cila cenon sovranitetin e Kosovës. Unë nuk shoh një dispozitë të qartë për mbikëqyrje në institucionet arsimore të ofruara nga Serbia.
Komunat me shumicë serbe marrin ‘carte blanche’ në fushat e përgjegjësisë komunale, duke përfshirë kulturën, zhvillimin ekonomik, planifikimin urban dhe rural dhe kërkimin dhe zhvillimin.
Pyes veten nëse Asociacioni mund të vendosë edhe për atë që makinat duhet të lëvizin në të majtë? A do të mundësohet kjo?
Çfarë nuk thuhet
Nuk ka “quid pro quo”. Vetë statuti nuk kërkon njohjen e Kosovës nga Serbia, madje as t’i referohet marrëveshjes së vitit 2013 në të cilën bazohet, e cila kishte dispozita të qarta që nënkuptonin sovranitetin e Kosovës dhe njohjen e vlefshmërisë së Kushtetutës së Kosovës në të gjithë territorin e saj. Këto çështje duhet të rregullohen përpara çdo miratimi zyrtar të statutit.
Ka shumë dispozita në statut që Serbia nuk do t’i pranonte për komunat me shumicë shqiptare në Serbi. Reciprociteti është ndër rregullat e para të diplomacisë. Çdo gjë me të cilën Serbia nuk do të pajtohej, Kosova nuk duhet të pajtohet nëse nuk i shërben interesit të Republikës.
Nuk ka asnjë kufizim në pikat e rendit të ditës që Kuvendi mund të diskutojë. A do të ishte e lejueshme që ajo të diskutonte për refuzimin e sistemit gjyqësor të Kosovës, siç ka bërë Kuvendi në Republikën ‘Srpska të Bosnjës’, apo për shpalljen e pavarësisë? A mund të nxjerrë një rregullore që ndalon ekspozimin e artefakteve kulturore shqiptare brenda komunave të Shoqatës?
Nuk ka asnjë dispozitë që kërkon mbledhje publike të Shoqatës dhe Bordit të saj Ekzekutiv, apo edhe shpallje publike të vendimeve të tyre.
BE-ja dhe SHBA-ja padyshim synojnë që Albin Kurti ‘ta përbijë” këtë propozim. Ky do të ishte një gabim, shkruan Telegrafi.
Mund të ketë edhe pika të tjera që kërkojnë sqarime. Do të jem i lumtur të shoh një diskutim të gjerë të këtij drafti.
