22 Shkurti është dita e 53-të e vitit, deri në fund të tij janë edhe 312 ditë.
Ngjarje
303 – Perandori romak Diokleciani urdhëron përndjekjen e të krishterëve në përgjithësi – së shpejti, Konstandini do të bëhej perandor dhe do ta mbështeste krishterimin. Diokleciani (245 – 312 ) ishte ilir nga fisi i njohur i dalmatëve. Duke shërbyer në radhët e ushtrisë romake ai u shqua dhe pati karrierë të suksesshme. Si perandor, Diocleciani shtoi numrin e trupave përgjatë kufijve të Perandorisë dhe pengoi përparimin e fiseve barbare në trojet ilire (nën pushtimin romak). Diokleciani ishte reformator. Ai i dha fund “Krizës së Shekullit të Tretë” duke krijuar “Tetrarkinë”, mënyrë qeverisjes me 4 perandorë për çdo 4 ndarje administrative. Në vend që të vdiste në detyrë si gjithë perandorët e më parëshëm, Diokleciani dha dorëheqjen, caktoi në poste ata që deshi dhe kaloi i qetë vitet e pensionit në pallatin e tij në Split. Edhe pse hoqi dorë nga froni, Diokleciani nuk ishte edhe aq modest; puthja simbolike ose gjunjëzimi për të puthur dorën ose cepin e mantelit të një monarku, është zakon që u krijua nga Diokleciani.
Por si zgjidheshin perandorët romakë? Në radhë të parë perandori nuk zgjidhej, përveç të parit (gjeneral ose komandant që ndihmohej nga ushtarët e tij për të ardhur në fron); të tjerët midis ishin pjesëtarë të ngushtë të rrethit familjar; ndërsa i fundit e së njëjtës familje ose dinasti, dilte në pension, vdiste ose shpesh vritej nga pjestarë të dinastisë së ardhëshme. Gjeneralët krijonin një lloj grupimi, ku përfshiheshin zakonisht ushtarakë të lartë me lidhje etnike ose prejardhje nga zona të përbashkëta gjeografike. Ata ishin gjithmonë në fushata dhe kur shihnin se ndihma e nevojëshme nga perandori në Romë vonohej, ata zgjidhnin komandantin e tyre si perandor, marshonin në Romë, dhe rrëzonin perandorin aktual. Kjo ishte traditë e krijuar që nga Jul Qezari, paraprirësi i sistemit perandorak romak. Nga ky kënd duhet vështruar edhe çështja pse për rreth 3 shekuj një numër perandorësh të Romës ishin me prejardhje nga Iliria – Ndoshta sepse Ilirët mbizotërornin ushtrinë ose përbënin forcën elitë të perandorisë romake?
1371 – Britania e Madhe, Robert Stuart u bë mbret i Skocisë .
1455 – Johannes Gutenberg shtyp librin e parë (Biblën) me pllaka metalike. Më parë librat kopjoheshin me dorë apo shtypeshin me pllaka të gdhendura druri – procese që kërkonin muaj apo vite për të botuar një libër. Johann Gutenberg shpiku një makinë shtypi që revolucionarizoi përhapjen e dijeve; ai u nxit nga qëllimi për shpalljen sa më gjerë e me shpejt të ideve për reformimin e Kishës.
1804 – Zbulohet komploti kundër Napoleon Bonopartit për restaurimin e monarkisë. Plani ishte që Napoleoni të rrëmbehej dhe të vritej, duke ftuar Louis Antoine Henrin, Dukën Enghien, për të udhëhequr një grusht shteti që do të paraprinte restaurimit të monarkisë Bourbone me Luigjin XVIII në fron. Qeveria britanike kishte kontribuar në këtë komplot me 1 milionë sterlina dhe me sigurimin e transportit detar. Duka Enghien u gjet fajtor dhe u dënua me vdekje. Ngjarja shkaktoi reagime brenda e jashtë Francës. Shumë nga ata që kishin favorizuar apo ishin neutralë u kthyen kundër Napoleonit dhe ky iu përgjigj se do të vepronte vepronte njësoj, nëse një komplot i ngjashëm në të njëjtat rrethama do të përsërite.
1819 – Spanja ua shiti SHBA-ve Floridën.
1821 – Vdiq në Romë, John Keats, poet anglez, figurë kryesore (krahas Bajronit e Shelleyt) përfaqësues i brezit të dytë të poezisë romantike. Jetoi 25 vjet, nga këto; 6 vjet si poet dhe 4 vjet me poezi të botuara (rreth 200). Filloi studimet për mjekësi, por e la shkollën kur botoi poezinë e parë;
O Solitude, sonet nga John Keats
(shqipërim)
O Vetmi! Në se me ty më duhet të jetoj,
Le të mos jetë mes grumbullit të vrazhdë
Ndërtesash të zymta: Le të ngjitemi lart, –
Në pikëvrojtimin e natyrës – për të parë,
Faqe-malesh plot lule, e lumenj ujrash kristal,
Që qetësinë e shpirtit ndihmojnë të ruhet
Pyllin e dendur, ku kërcimi i shpejtë i drerit
bletët e egra befason dhe zogjtë zë-dridhur
Me kënaqësi do t’i shihja me ty këto skena
Por biseda e ëmbël e një mendjeje naive,
Me fjalë imazhe mendimesh stërholluar,
kënaqësi e shpirtit është, dhe duhet të jetë
Lumturia pothuajse më e madhe e njeriut
Kur shpirti gjen dy gjysmat e veta.
1855 – U themelua Pennsylvania State University.
1876 – Johns Hopkins University u themelua në Baltimore, Maryland.
1882 – U themelua Mbretëria e Serbisë.
1898 – Në Francë, shkrimtari Emile Zola dënohet me burgim për shkrimin e tij “J’accuse”, letër e hapur drejtuar presidentit francez, ku akuzon qeverinë për anti-semitizëm dhe për burgosjen padrejtësisht të oficerit Alfred Dreyfus nën akuza të rreme për tradhëti.
1903 – SHBA merr me qira nga Kuba ishullin Guantanamo. Një vit më vonë, po këtë ditë, Shtetet e Bashkuara marrin kontrollin e Zonës së Kanalit të Panamasë duke paguar 10 milionë dollarë. Ku ishte një transaksion për projektin e Kanalit (udhë detare) hapja e të cilit përfundoi zyrtarisht më 15 gusht 1914. Kanali u hap me 10 tetor 1913 kur presidenti Woodrow Wilson kreu shpërthimin e fundit të dinamitit, duke shtypur një buton të instaluar në Shtëpinë e Bardhë; shkendija elektrike udhëtoi përgjatë një kablli telegrafik që lidhte kryeqytetin Uashington me Panamanë, gati 6 mijë e 500 kilometra larg. Kanali i Panamasë u përurua zyrtarisht nga presidenti Wilson më 10 tetor 1920.
1918 – Rusia bolshevike – Ushtria e Kuqe arrin fitoren e saj të parë – ndaj trupave gjermane të Kaiserit pranë qyteteve Narva dhe Pskov – për nder të kesaj fitoreje, 22 shkurti u shpall më 1923, Dita e Ushtrisë se Kuqe.
1919 – Në Itali, Benito Musolini themelon Partinë Fashiste.
1947 – Gjenerali Eisenhower fillon fushatën për grumbullimin e një fondi prej 170 milionë dollarësh në ndihmë për hebrenjve të Evropës.
1958 – Egjipti dhe Siria u bashkuan për të formuar Republikën e Bashkuar Arabe.
1987 – Lidhja e Shkrimarëve e Bashkimit Sovjetikë pranon Boris Pasternakun, pas vdekjes, si anëtar të saj. Boris Leonidoviç Pasternak (1890 – 1960) ishte një poet hebre i gjuhës ruse, novelist, dhe përkthyes letrar. Në Rusi ai njihet për antologjinë Motra ime, Jeta. (cilësuar si një nga përmbledhjet më me ndikim botuar ndonjëherë në gjuhën ruse). Mbi të gjitha, përkthimet e Pasternakut nga Goethe, Schiller, de la Barca, dhe Shakespeare janë shumë të njohura mes lexuesve rusë. Jashtë Rusisë, Pasternaku njihet për romanin Doktor Zhivago, që trajton periudhën nga revolucioni i parë rus 1905 deri në Luftën e Dytë Botërore. Doktor Zhivago nuk u lejua të botohej në Bashkimin Sovjetik – dorëshkrimi u nxuar ilegalisht në Milano ku u botua në vitin 1957, fillimisht në italisht – më 1958, Pasternakut iu dha Çmimin Nobel për Letërsi. Derisa vdiq më 1960, ai banoi në Peredelkino, afer Moskes.
1974 – U themelua Organizata e Konferencës Islame (OIC) fillimisht e përbërë nga 37 shtete islame.
1974 – Samuel Byck tentoi të e vrasë presidentin amerikan Richard Nixon.
1994 – Aldrich Ames dhe gruaja e tijë u akuzuan nga Departamenti i Drejtësisë i Shteteve të Bahkuara për spiunim për Bashkimin Sovjetik.
1997 – Shkencëtarët skocezë njoftojnë klonimin e suksesshëm të një qengji, Dolly, me kontributin e tre deleve nëna (një me vezë , tjetra me AND-në, dhe e treta kishte mbajtur në fetus embrionin e klonuar. Shkenca e paraqiti Dollyn si arritjen të vitit. Dolly jetoi në Institutin Roslin në Edinburg, Skoci, madje lindi edhe gjashtë qengja. Dolly u prek nga artriti dhe më 14 shkurt 2003 u vu në gjunë për vdekje (euthanisua) për shkak të sëmundjes progresive të mushkërive. Klonimi i gjitarëve (grupim qeniesh ku bën pjesë edhe njeriu) është provuar tejet joefikas (Dolly ishte e vetmja (mes 277 përpjekjeve) që mbijetoi dhe arriti deri në atë moshë (6 vjeç) – edhe pse në vitin 2014 shkencëtarët kinezë raportuan sukses në klonimin e derrave. Shkencëtarët që klonuan Dollyn, shpallën në vitin 2007 se teknika e përdorur në rastin e Dollyt nuk mund të jetë e efektshme për klonimin e njeriut.
2002 – Udhëheqësi politik i Angolës Jonas Savimbi u vra në puç ushtarak.
2008 – Peruja e njohi Kosovën si shtet të pavarur.
Lindje
1690 – Daniele Farlati, historian
1732 – George Washington, kryetari i parë i SHBA-së (vdiq më 1799)
1788 – Arthur Schopenhauer, filozof gjerman
1810 – Frédéric Chopin, kompozitor dhe pianist polak
1810 – Miklós Barabás, piktor hungarez
1857 – Heinrich Rudolf Hertz, fizikan gjerman
1908 – John Mills, aktor anglez
1932 – Edward Kennedy, politikan i SHBA-së, senator i Massachusetts
1932 – Robert Opron, arkitekt dhe dizajner
1936 – John Michael Bishop, virolog amerikan
1940 – Billy Name, fotograf dhe regjisor amerikan
1949 – Manfred Deix, karikaturist austriak
1949 – Niki Lauda, kampion i Formulës 1 dhe biznismen
1950 – Julie Walters, aktore britanike
1950 – Julius Erving, basketbollist amerikan i NBA-së
1950 – Miou-Miou, aktore franceze
1959 – Kyle MacLachlan, aktor amerikan
1966 – Tea Leoni, aktore amerikane
1974 – James Blunt, këngëtar britanik
1975 – Drew Barrymore, aktore amerikane dhe producente e filmit
Vdekje
606 – Sabinianus, Papë nga viti 604 deri 606
1371 – Davidi i II-të, mbret i Skocisë
1512 – Amerigo Vespucci, tregtar dhe marinar italian (sipas tij u emërua Amerika)
1890 – Carl Bloch, piktor danez
1942 – Stefan Zweig, shkrimtar austriak
1980 – Oskar Kokoschka, piktor dhe shkrimtar austriak
1987 – Andy Warhol, piktor amerikan
2005 – Simone Simon, aktore franceze
