Në 2.6 milionë vitet e fundit (ose ajo që njihet si Periudha Kuaternare), planeti ka kaluar më shumë se 50 epoka akullnajash.
Epokat e akullnajave drejtohen nga një grup faktorësh kompleks, të ndërlidhur, që përfshijnë pozicionin e Tokës në sistemin diellor dhe më shumë ndikime lokale, si nivelet e dioksidit të karbonit.
Shkencëtarët janë ende duke u përpjekur të kuptojnë se si funksionon ky sistem, veçanërisht për shkak se ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njerëzit mund të kenë ndryshuar përgjithmonë ciklin.
A ka qenë ndonjëherë Toka kaq e nxehtë më parë?
Në mesin e shekullit të 19-të, natyralisti zvicerano-amerikan Louis Agassiz dokumentoi shenjat që kishin lënë akullnajat në Tokë, të tilla si shkëmbinjtë e dhe grumbujt gjigantë të mbeturinave, të njohura si morenat.
Nga fundi i shekullit të 19-të, shkencëtarët kishin emëruar katër epoka akullnajash që ndodhën gjatë epokës së Pleistocenit, e cila zgjati nga rreth 2.6 milion vite më parë deri rreth 11.700 vite më parë.
Një zbulim i madh për kuptimin e cikleve të epokës së akullnajave u përhap në vitet 1940, kur astrofizikani serb Milutin Milankovitch propozoi atë që u bë e njohur si ciklet e Milankovitch, njohuri mbi lëvizjen e Tokës që përdoren ende për të shpjeguar variacionet klimatike në ditët e sotme.
Milankovitch përshkroi tre mënyra kryesore se si orbita e Tokës ndryshon në lidhje me diellin, tha për Live Science Mark Maslin. Këta faktorë përcaktojnë se sa rrezatim diellor (me fjalë të tjera, nxehtësi) mban planeti.
Së pari,është forma e çuditshme e orbitës së Tokës rreth diellit, e cila ndryshon nga pothuajse rrethore në eliptike në një cikël 96.000-vjeçar.
“Arsyeja për këtë ndryshim është sepse Jupiteri, i cili është 4% e masës së sistemit tonë diellor, ka një efekt të fortë gravitacional, i cili e zhvendos orbitën e Tokës jashtë dhe më pas prapa”, shpjegoi Maslin.
Së 2-ti,është animi i Tokës, që është arsyeja pse kemi stinët. Boshti i anuar i rrotullimit të Tokës do të thotë se një hemisferë është gjithmonë e anuar nga dielli (duke shkaktuar dimrin) ndërsa tjetra është e përkulur drejt diellit (duke shkaktuar verën).
Këndi i kësaj pjerrësie ndryshon në një cikël prej rreth 41.000 vjetësh, gjë që ndryshon se sa ekstreme janë stinët, tha Maslin.
“Nëse boshti është më i drejtë, atëherë sigurisht që verat do të jenë më pak të ngrohta dhe dimri do të jetë pak më pak i ftohtë.”
Së 3-ti,lëkundja e boshtit të anuar të Tokës, i cili lëviz sikur të ishte një majë rrotulluese. Kjo lëkundje ndodh në një cikël 20.000-vjeçar. Milankovitch identifikoi se kushtet orbitale për verërat e freskëta ishin pararendëse veçanërisht të rëndësishme të epokave të akullit.
“Ju gjithmonë do të keni akull në dimër,” tha Maslin. “Për të ndërtuar një epokë akullnajash, një pjesë e atij akulli duhet të mbijetojë gjatë verës.” Por, për të kaluar në një epokë akullnajash, nuk mjaftojnë vetëm fenomenet orbitale. Shkaktari aktual i një epoke akullnajash është reagimi në sistemin klimatik, tha Maslin.
Shkencëtarët janë ende duke studiuar se si faktorë të ndryshëm mjedisorë ndikojnë në akullnajat por hulumtimet e fundit kanë sugjeruar se nivelet e gazit serrë në atmosferë luajnë një rol të rëndësishëm.
Për shembull, shkencëtarët në Institutin e Potsdamit për Kërkimin e Ndikimit Klimatik (PIK) në Gjermani kanë treguar se fillimet e epokave të kaluara të akullnajave u shkaktuan kryesisht nga ulja e dioksidit të karbonit dhe se rritja dramatike e dioksidit të karbonit në atmosferë, ka të ngjarë të nisë fillimin e epokës së ardhshme të akullnajave deri në 100.000 vite.
“Si asnjë forcë tjetër në planet, epokat e akullnajave kanë formësuar mjedisin global dhe në këtë mënyrë përcaktuan zhvillimin e qytetërimit njerëzor,” tha në një deklaratë Hans Joachim Schellnhuber.
“Për shembull, ne i detyrohemi epokës së fundit të akullnajave për tokën tonë pjellore, e cila gjithashtu ka gdhendur peizazhet e sotme, duke lënë pas akullnajat dhe lumenjtë, duke formuar fjorde, morena dhe liqene, përcjell abcnews.al.
Megjithatë, sot është njerëzimi me emetimet e tij nga djegia e lëndëve djegëse fosile që përcakton zhvillimin e ardhshëm të planetit.”
