Festivali i vitit të kaluar pa një risi çmimesh për një film që tregon historinë e vërtetë të Fahrije Hotit, një gruaje kosovare që mbete e ve gjatë luftës në Kosovë dhe e cila u rebelua kundër patriarkatit të fshatit të saj, transmeton InLajmi.
Regjisorja Blerta Basholli dhe Hoti po flasin për ta sjellë në ekran këtë film me 8 Mars.
Më 25 mars 1999, gjithçka ndryshoi për fshatin e vogël kosovar të Krushës së Madhe, kur trupat serbe hynë brenda dhe i detyruan fshatarët të shpërngulen. Ata u kërkuan atyre ar dhe bizhuteri dhe i grumbulluan në drejtim të xhamisë, ku burrat u ndanë nga gratë. Gati 250 burra dhe djem u vranë ose u zhdukën në atë që do të bëhej një nga masakrat më të rënda të luftës së Kosovës. Bashkëshorti i Fahrije Hotit ishte në mesin e 64 trupave të të cilëve nuk u gjetën kurrë.
Hoti, një grua e pashme i kujton ditët e tmerrshme që pasuan me një histori rrënqethëse, sikur çdo detaj i luftës ndërmjet Kosovës dhe Serbisë të ishte ngulitur në kujtesën e saj.
“Ata na thanë se kishin hapur një varr masiv dhe do të na ekzekutonin të gjithëve dhe do të na hidhnin në të. Të gjithë qanin dhe bërtisnin,” tha ajo.
Kështu ajo u nda nga vajza e saj 3-vjeçare dhe mendoi se djali i saj 3 muajsh kishte vdekur, pasi ai u kap nga krahët dhe u hodh në një dysheme betoni. Por disi, të 3 mbijetuan, së bashku me vjehrrin e saj, i cili ishte shumë i vjetër dhe i dobët sepse s’mund të lëvizte.
Dalja e grave që ishin të shtypura në një hapësirë pune të përbashkët i lejon ato të shkëmbejnë historitë e tyre, të buzëqeshin dhe të kërcejnë.
12 anëtarë të familjes së burrit të saj vdiqën në masakër, thotë ajo. Kështu ajo ishte përgjegjëse për identifikimin e eshtrave të kunatit të saj dhe djalit të tij 16-vjeçar.
Tani një film artistik, “Hive” flet për periudhën pasi ajo u kthye në fshatin e saj dhe po përpiqej të rindërtonte jetën e saj.
Filmi debutues i regjisores kosovare Blerta Basholli, Hive ishte një nga hitet e festivalit “Sundance” të vitit të kaluar, duke u bërë filmi i parë që fitoi të 3 çmimet kryesore në konkurrencën e kinemasë botërore dramatike, çmimin e madh të jurisë, çmimin e audiencës dhe çmimi i regjisë.
“Historia e Fahrijes pati një ndikim të madh tek unë”, thotë Basholli. “Duke qenë grua, nënë dhe që kam kaluar vetë luftën, e ndjeva shumë fort dhe mendova se ajo do t’ia tregonte historinë e saj edhe njerëzve të tjerë, në një kohë kur gratë në mbarë botën po përballen me çështje të të drejtave të njeriut në një mënyrë ose në një tjetër.
Me gjithë bujën dhe tmerret e skenarit të saj, është një vepër pa histrionikë, e cila e ndërton fuqinë e saj përmes vëmendjes ndaj krijimit të jetës pasi të ketë ndodhur më e keqja. Historia na jep pamjen e një kamioni gjysmë të zhytur në lumë dhe vazhdon me zyrtarët, të cilët përpiqen të identifikojnë të vdekurit dhe vazhdon me fragmentet e mbledhura në sallën sportive të shkollës. Historia fillon me Hotin (një Yllka Gashi me fytyrë të ashpër) duke u futur fshehurazi në një kamion për të gërvishtur nëpër çantat e trupit për të gjetur ndonjë gjurmë të burrit të saj dhe duke u thumbuar vazhdimisht nga bletët që sigurojnë burimin e vetëm të të ardhurave të familjes. “Bletët nuk e përballojnë dot dhimbjen dhe zemërimin, ndaj më është dashur të heq dorë prej tyre”, shpjegon Hoti, me Bashollin duke përkthyer.
E dëshpëruar, ajo gjeti forcën të kishte një aftësi që shumica e grave të fshatit nuk lejoheshin të shfaqnin në komunitetin e saj thellësisht konservator. S’kaloi shumë Hoti në bodrumin e saj fillon të prodhojë kavanoza me ajvar (salcë speci); por më vonë ajo mori hua një makinë të vjetër dhe mësoi të drejtonte makinën, në mënyrë që t’i dorëzonte ato për shitje në një supermarket lokal, ajo kaloi kufirin. Gratë e shmangën atë, ndërsa burrat u përpoqën vazhdimisht të sabotonin biznesin e saj. Vetë vajza e saj iu lut që të ndalonte sepse ajo po i sillte turp familjes.
Përgjigja e Hotit ishte të ngjitte dritaret e thyera me shirit, të pastronte rrëmujën dhe të vazhdonte; filmi e tregon atë ngadalë kur ajo i fton gratë për punë, ndërsa burrat vazhdojnë ta gjuajnë me fyerje dhe gurë ndaj saj.
Me gjithë fokusin e tij, filmi është shumë emocionues jo vetëm për një grua, por për të gjitha gratë sepse tregon vlerën e vendosmërisë dhe qëndrueshmërisë që të gjitha gratë duhet ta kenë, e sidomos ato që përballen me luftën dhe sistemet e rrënjosura patriarkale. Dalja e të vejave dhe vajzave të shtypura të Krushës së Madhe në një hapësirë të përbashkët pune u jep atyre mundësinë të shkëmbejnë historitë e tyre, të krahasojnë jetën e tyre dhe të gjejnë një hapësirë të sigurt për të buzëqeshur dhe për të kërcyer.
Basholli ishte një adoleshente që jetonte në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë, kur shpërtheu lufta. Gjysma e familjes së saj u arratis përmes Maqedonisë në Gjermani. Ajo u njoftua për historinë e Fahrije Hotit nga i dashuri i saj (tani bashkëshorti i saj) ndërsa ajo ishte në Nju Jork, duke studiuar.
Së bashku me Gashin dhe një aktore tjetër të 2-ja janë yje televizive në Kosovë, ajo udhëtoi për në fshat duke pritur që të bisedonte me Hotin që t’i lejonte ata të bënin një film për historinë e saj.
Hoti shkoi për të parë filmin me një grup grash vendase. Ajo u pyet: Si ishte të shikoje kujtime kaq të dhimbshme dhe personale të shpërndara nëpër ekran?
Ajo tha se ndjehet krenare që historinë e saj tani po e sheh gjithë bota.
Ajo jeton ende në fshat, por kohët e fundit e zhvendosi biznesin e saj nga shtëpia e saj në një fabrikë, ku prodhon ajvar dhe turshi. Përveç punësimit të rreth 50 grave vendase, ajo mbështet edhe gratë e tjera, duke blerë perimet e tyre dhe duke ju ndihmuar në shitjen e produkteve të tyre. Vjehrri i saj nuk jeton më, por 2 fëmijët e saj punojnë me të.
“Mbi të gjitha,” thotë Basholli, “shpresoj që, përveç lidhjes me të, njerëzit mund të inkurajohen prej saj që të mbajnë shpresën, ne të gjithë kemi nevojë për shpresë që të mund të ecim përpara. Fahrije kishte të gjitha arsyet për të hequr dorë dhe ajo vendosi të mos e bënte këtë dhe gra të tjera iu bashkuan asaj për të ndërtuar të ardhmen e tyre dhe të ardhmen e fëmijëve të tyre, duke ndryshuar mendësinë e të gjithë fshatit.
Pas një armiqësie kaq të egër, si e gjeti në zemër të falte burrat e fshatit?
“Nuk i kam falur”, thotë ajo,“por kam punuar me ta, në mënyrë që ata të kenë një pasqyrë të qartë se kush jam, çfarë po bëj dhe pse po e bëj. Unë rrita fëmijët e mi; U ndërtova një shtëpi dhe tani edhe vajza ime është e martuar në të njëjtin fshat, kështu që fëmijët e mi nuk i kanë lënë rrënjët”.
Ka ende shumë që duhet të ndryshojë, thotë ajo. Ndoshta 40% ka ndryshuar dhe ne duhet ta bëjmë atë 100%. Por e mira është se fëmijët e luftës janë rritur. Ata po udhëtojnë më shumë se ne. Ata do të shkojnë në universitet dhe po i shohin gjërat ndryshe. Tashmë janë bërë gati 23 vjet nga lufta. Gratë janë më të lira, shkruan The Guardian.
Hive shfaqet në kinema më 8 Mars për Ditën Ndërkombëtare të Gruas.InLajmi/
