Në shekullin XVI janë hedhur bazat e kapitalizmit global ndërkohë që fuqitë evropiane “zbulojnë” dhe kolonizojnë pjesë të Amerikës dhe të Azisë, shkruan InLajmi.
Gjatë renditjes botërore për fitim, kapitalizmi i shpërfill kufijtë ndërkombëtarë.
Vendet nuk përfitojnë në mënyrë të barabartë nga sistemi ekonomik i botës moderne. Pasi ky sistem shfrytëzon burimet natyrore të vendeve të varfra, duke e penguar edhe zhvillimin e tyre.
Sipas sociologut amerikan, Emanuel Uollërshtajn, në veprën e tij “Sistemi botëror modern”, vende të ndryshme të botës ndërlidhen nga një sistem botëror marrëdhëniesh ekonomike, ku përfshihen vendet më të zhvilluara që shfrytëzojnë burimet natyrore dhe punën e vendeve në zhvillim.
Ky “sistem botërorë” i pengon vendet e varfra që të zhvillohen dhe i bën vendet e pasura përfituesit kryesorë në rrjetin botërorë të mallrave e të produkteve dhe të pasurisë që krijohen nga kapitalizmi.
Sistemi ekonomik botërorë sipas Uollërshtajn, ka filluar të shfaqet në shekullin e XVI, kur vendet si Britania, Spanja dhe Franca shfrytëzonin burimet e vendeve të pushtuara dhe të kolonizuara.
Vendet e qendrës mbështeten te vendet e periferisë për lëndë të para, produkte bujqësore dhe fuqi punëtore të lirë. Vendet gjysmë përfshirëse kanë një përzierje të karakteristikave shoqërore dhe ekonomike të 2 kategorive të tjera.
Natyra e pabarabartë e këtij shkëmbimi ekonomik midis qendrës dhe periferisë do të thotë se vendet qendrore shesin mallrat e prodhuara prej tyre me çmime më të larta se ato të peroferisë.
Shkencëtarët socialë i kanë trajtuar pabarazitë botërore duke përdorur termat “Bota e parë” (vendet e zhvilluara përendimore) dhe “Bota e 2-të” (vendet komuniste të industrializuara) pastaj “Bota e 3-të” (vendet e kolonizuara).
Trendet renditeshin sipas niveleve të sipërmarrjes kapitaliste, të industrializimit dhe të urbanizmit.
Për të shpëtuar nga varfëria, zgjidhja ishte që vendeve të varfëra thjesht u nevojiteshin më shumë nga tiparet ekonomike të shoqërive të zhvilluara.
Uollërshtajni e hodhi poshtë idenë se “Bota e 3-të” ishte thjesht për zhvillim. Ai u përqendrua te procesi ekonomik dhe te lidhjet që i mbështetnin ekonominë botërore, për zë treguar se megjithëse pozita e një vendi në sistemin botëror fillimisht ishte produkt i historisë dhe gjeografisë, forcat e tregut të kapitalizmit botëror shërbenin për të theksuar dallimin midis vendeve qendore dhe atyre periferike, duke institucionalizuar kësisoj pabarazinë. /InLajmi/
Burimi: Libri i Sociologjisë
