28 maji ndër vite

28 Maji është dita e 148 e vitit, deri në fund të tij janë edhe 217 ditë.

Ngjarje

1503 – Nënshkruhet “Traktati i Paqes së përhershme” midis Skocisë dhe Anglisë, i cili në fakt do të zgjaste vetëm 10 vjet.

1754 – Lufta franko – indiane: Në angazhimin e parë në luftë, milicia e Virginias nën komandën e 22-vjeçarit nënkolonel George Washington, korri fitore ndaj një force franceze që kishte hyrë në thellësi të kolonive angleze të Amerikës për të ndjekur indianët, por edhe për të zgjeruar kolonizimin. Beteja u zhvillua në Jumonville Glen në atë që është sot qarku Fayette në jugperëndim të Pensilvanisë. Lufta franko – indiane, ishte fillimi i armiqësive të hapura midis kolonive të Britanisë dhe Francës; të dy vendet ishin nisur drejt një konflikti në Amerikë që nga viti 1689, dhe ky rivalitet rezultoi në rritje të dukëshme të kolonive nga një popullsi prej 250.000 banorësh në vitin 1700 – në 1.250.000 kolonë në vitin 1750.

1774 – Lufta Revolucionare Amerikane: mblidhet Kongresi Kontinental për herë të parë.

1830 -Presidenti amerikan Andrew Jackson nënshkruan Aktin indian të zhvendosjes nga vendbanimet dhe krijimin e rezervateve. “Shtigjet e Lotëve” u krijuan në këtë përiudhë kur mbi 70.000 indianë të Oklahomas u dërguan në troje të largta.

1871 – Bie Komuna e Parisit – qeveri revolucionare socialiste nga 18 mars deri më 28 maj 1871. Vrasja e dy gjeneralëve të ushtrisë nga ushtarët e Gardës së Komunës dhe refuzimi i njohjes së autoritetit të qeverisë – çoi në ndërhyrjen e ushtrisë dhe në Javën e Përgjashkme. Debatet mbi politikat dhe fundin e Komunës patën ndikim të madh në idetë e Karl Marksit.

1892 – Në San Francisko, Kaliforni, avokati John Muir krijon Sierra Club. Ky grup i lidhur tradicionalisht me lëvizjen progresive, u bë organizatat e parë në botë për mbrojtjen e mjedisit, dhe aktualisht angazhohet në lobimin e politikanëve për promovimin e politikave të gjelbra.

1937 – Themelohet Volkswagen (VW), prodhuesi gjerman i automobilave. Volkswagen do të thotë “makinë e popullit”. Aktualisht, motoja e kompanisë është “Das Auto” (Automobili). Më 1937, vetëm 1 në 50 gjermanë kishin makinë. Kjo gjendje u shfrytëzua nga Unioni i punëtorëve gjermanë për nxitjen e industrialistëve që të prodhonin një lloj makine financiarisht të përballueshme nga populli – kjo njëkohësisht do të krijonte edhe vendeve të reja pune.

1937 – Golden Gate Bridge në San Francisco, California, hapet zyrtarisht nga Presidenti Franklin D. Roosevelt në Washington, DC, i cili shtyp një buton dhe sinjalizon kështu fillimin e trafikut të makinave mbi urë.

1940 – Lufta e Dytë Botërore: Belgjika i dorëzohet Gjermanisë.

1952 – Greqi, grave u jepet e drejta për të votuar.

1961 – Peter Benenson boton artikullin “Të burgosurit e harruar” në disa gazeta kryesore ndërkombëtare. Nga ky shkrim lindi nisma për themelimin e organizatës së të drejtave të njeriut, Amnesty International. Në vitin 1961, Benenson (hebre – britanik) u zemërua nga një lajm mbi dy studentë portugezë të dënuar me shtatë vjet burg vetëm se kishin ngritur një dolli për lirinë gjatë regjimit autokratik të Salazarit – në këtë frymë Benenson shkroi artikullin “Të burgosurit e Harruar” dhe ua dërgoi atë disa gazetave kryesore perëndimore.

1964 – Formohet Organizata për Çlirimin e Palestinës (PLO), me qëllim të krijimit të një shteti të pavarur të Palestinës. PLO u konsiderua nga Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli si organizatë terroriste deri në Konferencën e Madridit në vitin 1991. Më 1993, PLO njohu të drejtën e Izraelit për të ekzistuar në paqe, si dhe refuzoi dhunën dhe terrorizmin; në përgjigje, Izraeli e njohu zyrtarisht këtë organizatë si përfaqësuese të popullit palestinez.

1979 – Konstantin Karamanlis nënshkruan traktatin e plotë të anëtarësimit të Greqisë në Komunitetin Ekonomik Evropian

1987 – Piloti 19-vjeçar gjermano perëndimor Mathias Rust shmang mbrojtjen ajrore sovjetike dhe e ul aeroplanin e tij privat në Sheshin e Kuq në Moskë. Ai menjëherë u kap dhe nuk do të lirohej deri në 3 gusht 1988.

1999 – Në Milano, Itali, pas 22 viteve punë restauruese, kryevepra e Leonardo da Vincit, Darka e Fundit, zbulohet përsëri për publikun.

2002 – NASA, Sonda amerikane Odyssey gjen shenja të depozitave të mëdha të akullit në planetin Mars.

2011 – Malta miraton të drejtën e divorcit.

2014 – Maya Angelou, një nga poetët më të njohur të Amerikës dhe autore vdiq këtë ditë, këtë vit, 86 vjeç;

Vetem, nga Maya Angelou

(shqipërim)

Shtrirë, duke menduar

Mbrëmë

Si t’i gjej shpirtit një strehë

Ku uji nuk është etje

Dhe copa e bukës s’është gur

Arrita në përfundimin

Nuk besoj se e kam gabim

Se askush, kur them, askush

Këtu s’mund t’ia dalë vetëm.

Ka disa milionerë

Paratë s’mund t’i përdorin

Gratë e tyre vetëm qahen

Fëmijët u këndojnë bluz

Kanë mjekë të shtrenjtë

Për të kuruar zemrat prej guri.

Re stuhije janë mbledhur

Erë po fryn

Raca njerëzore vuan

Dëgjoj rënkime,

Sepse askush,

Pra, askush

Këtu s’mund t’ia dalë vetëm.

Lindje

1524 – Selimi i II, sulltan i Perandorisë Osmane
1660 – George I , mbret i Britanisë së Madhe dhe Irlandes .
1710 – Thomas Arne, kopozitor britanez
1779 – Thomas Moore, letrar irlandez
1810 – Alexandre Calame, piktor zvicrran
1879 – Henri-Pierre Roché, letrar francez
1925 – Bülent Ecevit, politikan turk
1938 – Jerry West,basketbollist dhe trener basketobolli amerikan
1944 – Gladys Knight, aktore dhe këngëtare amerikane
1944 – Rudolph Giuliani, politikan amerikan
1968 – Kylie Minogue, aktore australiane
1984 – Admir Kulović Kula, rok -këngëtar boshnjak

Vdekje

1787 – Leopold Mozart, kompozitor gjermano-austriak
1849 – Anne Brontë,letrare britaneze
1972 – Harry Truman, politikan amerikan
1995 – Irfan Ljubijankić,politikan boshnjak
1980 – Rolf Nevanlinna, matematikan Finlandez (lindi më 1895)
1981 – Stefan Wyszyński, arqipeshkvi kardinali i Varshavës (lindi më 1901)
1981 – Mary Lou Williams, këngëtar amerikan (lindi më 1910)
1982 – Kolonel it ‘H’. Jones VC, ushtar britanik (i Luftes së Falklandës ) (lindi më 1940)
1983 – Erastus Corning 2, Kryetari i Albany, New York (lindi më 1909)
1984 – Eric Morecambe, aktor komik britanik (Morecambe dhe i Urti) (lindi më 1926)
1988 – Sy Oliver, pëllumb i butë Jazz, kompozitor dhe bandleader (lindi më 1910)
1994 – Julius Boros, lojtar golfi amerikan (lindi më 1920)
1994 – Ely Zhak Kahn, Jr, shkrimtar amerikan (lindi më 1916)
1998 – Phil Hartman, aktor kanadez, komedian (b. 1948)
2001 – Ihsan Toptani, veprimtar i çështjes kombëtare dhe gazetar shqiptar.
2001 – Francisco Varela, biolog dhe filozof kilian (lindi më 1946)
2001 – Joe Moakley, në ish-anëtar i Dhomës së Përfaqësuesve nga Masaçusets (lindi më 1927)
2001 – Francis Bebey, muzikant Cameroonian dhe novelist freng (lindi më 1929)
2002 – Jean Berger, kompozitor gjerman (lindi më 1909)
2003 – Oleg Makarov, kozmonaut (b. 1933)
2003 – Ilya Prigogine, fizikan dhe kimist rus, fitues i çmimit Nobel në Kimi (lindi më 1917)
2003 – Martha Scott, aktore amerikane (lindi më 1912)