Shpërthimet e lashta vullkanike në Hënë mund të ofrojnë një burim të papritur për eksploruesit e ardhshëm hënor, ujin, transmeton InLajmi.
Midis 2 miliardë dhe 4 miliardë vjet më parë, Hëna ishte një pikë e nxehtë vullkanike. Dhjetëra mijëra vullkane po shpërthyen në sipërfaqe, duke lëshuar qindra mijëra kilometra katrorë lavë në të gjithë sipërfaqen hënore.
Ky aktivitet krijoi lumenj dhe liqene masive llave të ngjashme me tiparet në Hawaiin e sotëm, por në një shkallë shumë më madhështore.
“Ato i tejkalojnë pothuajse të gjitha shpërthimet në Tokë,” tha Paul Hayne, asistent profesor në departamentin e shkencave astrofizike dhe planetare dhe në Laboratorin për fizikën atmosferike dhe hapësinore në Universitetin e Kolorados Boulder, në një deklaratë.
Hayne është një bashkautor i një studimi të ri të botuar këtë muaj në The Planetary Science Journal rreth burimeve të mundshme të ujit në Hënë.
Çfarë mund të mësonin astronautët e Artemis për hënën?
Kur këto vullkane hënore shpërthyen, ka gjithashtu të ngjarë që ata lëshuan re gjigande të përbëra nga monoksidi i karbonit dhe avujt e ujit. Këto re lëviznin përreth dhe mund të kishin krijuar atmosfera të holla, të përkohshme.
Por është gjithashtu e mundur që avujt e ujit të vendosen në sipërfaqen hënore dhe të formojnë shtresa akulli që mund të kenë ekzistuar në krateret në polet hënore sot. Këto shtresa akulli mund të jenë midis dhjetëra dhe qindra metra të trasha.
“Ne e përfytyrojmë atë si një ngricë në Hënë që u ngrit me kalimin e kohës,” tha autori kryesor Andrew Wilcoski, një student doktorature në departamentin e shkencave astrofizike dhe planetare dhe në Laboratorin për fizikën atmosferike dhe hapësinore në CU Boulder, në një deklaratë.
Nëse njerëzit do të ishin gjallë në Tokë kur kjo ndodhi, një hije ngricash mund të ishte e dukshme në kufirin e natës dhe ditës në sipërfaqen hënore, thanë studiuesit.
Ndërsa misioni Artemis i NASA-s përgatitet të kthejë njerëzit në hënë dhe të zbarkojë në polin jugor hënor për herë të parë më vonë këtë dekadë, ai akull mund të sigurojë ujë të pijshëm dhe të shërbejë si një burim për karburantin e raketave, tha Hayne.
“Është e mundur që 5 ose 10 metra (16 deri në 33 këmbë) nën sipërfaqe, të keni shtresa të mëdha akulli,” tha ai.
Hulumtimet e kaluara kanë mbështetur idenë se hëna mund të përmbajë më shumë ujë sesa besohej më parë. Hayne dhe kolegët e tij vlerësuan në një studim të vitit 2020 se gati 6,000 milje katrore (15,540 kilometra katrorë) të poleve hënore veriore dhe jugore mund të mbajnë akull.
Studimi u përfshi në një njoftim të NASA-s atë vit për zbulimin e ujit në Hënë.
Shkencëtarët janë përpjekur të kuptojnë se nga e ka origjinën uji, gjë që i çoi studiuesit në teorinë e vullkanit. Ata imagjinuan retë e avullit të ujit duke u formuar si acar në sipërfaqen hënore, të ngjashme me mënyrën se si ato formohen në Tokë pas një nate të ftohtë.
Wilcoski dhe Hayne u bashkuan me Margaret Landis, një bashkëpunëtore kërkimore në Laboratorin CU Boulder për fizikën atmosferike dhe hapësinore, për të modeluar se si ishte hëna disa miliardë vjet më parë.
Në atë kohë, hëna po përjetonte një shpërthim vullkanik rreth çdo 22,000 vjet. Ekipi llogariti se 41% e avullit të ujit të lëshuar gjatë shpërthimeve mund të formonte akull në sipërfaqen hënore.
Kjo është rreth 18 kuadrilion paund (8.2 kuadrilion kilogram) ujë vullkanik – më shumë ujë se niveli aktual i Liqenit të Miçiganit – duke u shndërruar në akull hënor, sipas studimit. Kapele të trasha të akullit polare mund të kenë qenë edhe një herë të dukshme nga Toka.
“Atmosferat u larguan për rreth 1000 vjet, kështu që kishte mjaft kohë për të formuar akull,” tha Wilcoski.
Ndërsa shumica e atij akulli mund të ekzistojë ende në Hënë sot, ai ka të ngjarë të jetë i varrosur nën disa këmbë regolith hënor ose pluhur, shkruan CNN.
“Ne me të vërtetë duhet të zbulojmë dhe ta kërkojmë atë,” tha Wilcoski./InLajmi/
